Nhân quyền là gì? Các bài báo nghiên cứu khoa học liên quan

Nhân quyền là các quyền cơ bản, không thể chuyển nhượng, thuộc về mọi con người từ khi sinh ra, được pháp luật quốc tế công nhận và bảo vệ toàn cầu. Chúng bao gồm quyền dân sự, chính trị, kinh tế, xã hội và văn hóa, phản ánh giá trị phổ quát, bình đẳng và phẩm giá của con người trong mọi xã hội.

Khái niệm nhân quyền

Nhân quyền (Human Rights) là các quyền cơ bản và phổ quát mà mọi con người đều có, bất kể quốc tịch, dân tộc, giới tính, ngôn ngữ, tôn giáo, nguồn gốc xã hội hay bất kỳ đặc điểm nào khác. Các quyền này không do bất kỳ chính phủ hay cá nhân nào ban phát mà vốn có từ khi sinh ra và không thể bị tước đoạt tùy tiện.

Theo định nghĩa của Cao ủy Nhân quyền Liên Hợp Quốc (OHCHR), nhân quyền bao gồm các quyền dân sự, chính trị, kinh tế, xã hội và văn hóa mà tất cả mọi người đều có quyền được thụ hưởng đầy đủ và bình đẳng. Những quyền này được thể hiện rõ trong Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền năm 1948, văn kiện nền tảng của luật nhân quyền quốc tế.

Đặc điểm của nhân quyền gồm:

  • Tính phổ quát (áp dụng cho mọi người)
  • Tính không thể chuyển nhượng
  • Tính liên kết và phụ thuộc lẫn nhau
  • Tính bình đẳng và không phân biệt đối xử

Phân loại nhân quyền

Nhân quyền được phân chia thành nhiều nhóm dựa theo nội dung và phạm vi thực thi. Cách phân loại phổ biến nhất chia nhân quyền thành hai nhóm chính:

  • Quyền dân sự và chính trị (Civil and Political Rights): gồm quyền sống, quyền không bị tra tấn, quyền tự do ngôn luận, quyền lập hội, quyền tự do tín ngưỡng, quyền tham gia bầu cử và được xét xử công bằng.
  • Quyền kinh tế, xã hội và văn hóa (Economic, Social and Cultural Rights): bao gồm quyền được giáo dục, quyền lao động, quyền được chăm sóc sức khỏe, quyền được hưởng mức sống đầy đủ và tham gia đời sống văn hóa.

Bên cạnh đó, các nhà nghiên cứu và tổ chức quốc tế còn đề xuất các nhóm quyền bổ sung như:

  • Quyền phát triển
  • Quyền về môi trường lành mạnh
  • Quyền về hòa bình

Bảng phân nhóm dưới đây minh họa rõ sự khác biệt giữa các loại quyền:

Nhóm quyền Ví dụ cụ thể Cơ sở pháp lý
Dân sự - Chính trị Quyền tự do báo chí, quyền biểu tình ICCPR (1966)
Kinh tế - Xã hội - Văn hóa Quyền được giáo dục, chăm sóc y tế ICESCR (1966)
Quyền thế hệ mới Quyền môi trường, quyền thông tin số SDGs, các công ước chuyên đề

Nguồn gốc và sự phát triển lịch sử

Tư tưởng nhân quyền bắt nguồn từ các triết thuyết đạo đức và chính trị phương Tây cổ đại, đặc biệt là từ thời Hy Lạp – La Mã cổ đại với khái niệm “luật tự nhiên”. Tuy nhiên, phải đến thời kỳ Khai sáng (thế kỷ XVII – XVIII), các quyền con người mới được hệ thống hóa trong các văn bản pháp lý như:

  • Magna Carta (Anh, 1215)
  • Tuyên ngôn Độc lập Hoa Kỳ (1776)
  • Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền (Pháp, 1789)

Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, thế giới chứng kiến sự tàn bạo của chủ nghĩa phát xít, diệt chủng và đàn áp có hệ thống. Điều này thúc đẩy cộng đồng quốc tế thành lập Liên Hợp Quốc và ban hành Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền năm 1948 – văn kiện đánh dấu sự ra đời chính thức của hệ thống nhân quyền quốc tế hiện đại.

Từ đó đến nay, khái niệm nhân quyền tiếp tục được mở rộng, bao gồm các quyền tập thể (quyền dân tộc tự quyết), quyền thế hệ mới (quyền môi trường), và quyền thích ứng với công nghệ số.

Các văn kiện pháp lý quốc tế về nhân quyền

Hệ thống luật quốc tế về nhân quyền bao gồm một loạt các văn kiện có giá trị pháp lý và chính trị, trong đó nổi bật là “Bộ luật quốc tế về nhân quyền” bao gồm ba văn kiện chính:

Ngoài ra còn có các công ước đặc thù nhằm bảo vệ các nhóm dễ tổn thương:

  • Công ước về quyền trẻ em (CRC, 1989)
  • Công ước về xóa bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử với phụ nữ (CEDAW, 1979)
  • Công ước về quyền của người khuyết tật (CRPD, 2006)

Tính ràng buộc pháp lý của các công ước nhân quyền quốc tế phụ thuộc vào việc các quốc gia ký kết và phê chuẩn. Tuy nhiên, UDHR được xem là chuẩn mực phổ quát, có giá trị đạo lý và pháp lý cao trong thực tiễn quốc tế.

Cơ chế bảo vệ nhân quyền toàn cầu và khu vực

Hệ thống bảo vệ nhân quyền quốc tế được xây dựng thông qua các cơ chế toàn cầu và khu vực, với sự tham gia của các cơ quan chuyên trách, các tổ chức phi chính phủ và các cơ chế giám sát độc lập.

Ở cấp độ toàn cầu, Liên Hợp Quốc là trung tâm điều phối hoạt động bảo vệ nhân quyền. Hai cơ chế nổi bật là:

  • Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc (UNHRC): cơ quan liên chính phủ trực thuộc Đại hội đồng Liên Hợp Quốc, có chức năng giám sát, đưa ra khuyến nghị và phản ứng nhanh đối với các vi phạm nhân quyền nghiêm trọng.
  • Cao ủy Nhân quyền Liên Hợp Quốc (OHCHR): cơ quan chuyên môn kỹ thuật, phụ trách hỗ trợ các quốc gia thực hiện nghĩa vụ về nhân quyền, thúc đẩy giáo dục và báo cáo định kỳ.

Cơ chế Rà soát Định kỳ Phổ quát (UPR) là quá trình đánh giá tình hình nhân quyền của từng quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc, theo chu kỳ 4-5 năm. Cơ chế này mang tính hợp tác và phi đối đầu, khuyến khích các quốc gia tự đánh giá và cải thiện chính sách nhân quyền.

Ở cấp khu vực, tồn tại nhiều thiết chế mạnh mẽ như:

  • Tòa án Nhân quyền Châu Âu (ECtHR)
  • Ủy ban Nhân quyền Châu Phi
  • Tòa án Nhân quyền Liên Mỹ

Bảng sau minh họa một số cơ quan chủ chốt:

Tên tổ chức Phạm vi Vai trò chính
UNHRC Toàn cầu Giám sát vi phạm, đưa ra khuyến nghị
OHCHR Toàn cầu Hỗ trợ kỹ thuật, báo cáo, giáo dục nhân quyền
ECtHR Châu Âu Xét xử khiếu nại nhân quyền

Thực thi nhân quyền trong hệ thống pháp luật quốc gia

Để các quyền quốc tế trở thành hiện thực tại mỗi quốc gia, cần có sự nội luật hóa – tức đưa các quy định quốc tế vào hệ thống pháp luật quốc gia. Việc này được thể hiện qua hiến pháp, luật chuyên ngành và cơ chế hành pháp, tư pháp.

Tại Việt Nam, Hiến pháp 2013 lần đầu tiên ghi nhận "Quyền con người, quyền công dân" là một chương độc lập (Chương II), trong đó khẳng định mọi người đều bình đẳng trước pháp luật và có quyền không bị phân biệt đối xử.

Các đạo luật như Bộ luật Hình sự, Bộ luật Dân sự, Luật Bình đẳng giới, Luật Trẻ em, Luật Người khuyết tật... là các công cụ nội luật hóa cụ thể hóa nghĩa vụ của nhà nước trong việc bảo vệ quyền công dân.

Một số quốc gia áp dụng nguyên tắc "tự động áp dụng" điều ước quốc tế nếu có hiệu lực, trong khi nhiều quốc gia yêu cầu thông qua Quốc hội hoặc thể chế hóa bằng văn bản pháp luật nội địa.

Thách thức toàn cầu trong bảo vệ nhân quyền

Dù có nền tảng pháp lý mạnh mẽ, tình trạng vi phạm nhân quyền vẫn diễn ra phổ biến, đặc biệt trong các tình huống khẩn cấp, xung đột, khủng hoảng kinh tế hoặc khi chính quyền lạm dụng quyền lực.

Các thách thức nổi bật hiện nay bao gồm:

  • Đàn áp tự do báo chí và ngôn luận
  • Bạo lực giới và phân biệt đối xử
  • Thiếu công lý cho nạn nhân vi phạm nhân quyền
  • Biến đổi khí hậu và di cư cưỡng bức
  • Giám sát kỹ thuật số vượt mức cần thiết

Giải pháp đòi hỏi sự phối hợp giữa chính phủ, xã hội dân sự, truyền thông độc lập và cộng đồng quốc tế. Các công cụ như báo cáo nhân quyền, vận động chính sách, kiện ra tòa án khu vực và thúc đẩy minh bạch thông tin đang ngày càng được áp dụng rộng rãi.

Nhân quyền trong bối cảnh chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo

Chuyển đổi số và sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) đang đặt ra các vấn đề nhân quyền mới, đặc biệt là quyền riêng tư, quyền kiểm soát dữ liệu cá nhân và quyền được giám sát công bằng.

Với các thuật toán học máy, nguy cơ thiên lệch, phân biệt đối xử trong quá trình ra quyết định tự động đã được ghi nhận trong nhiều lĩnh vực như tài chính, y tế, tuyển dụng và tư pháp. Bên cạnh đó, công nghệ nhận diện khuôn mặt và giám sát dữ liệu lớn tiềm ẩn rủi ro xâm phạm quyền riêng tư và tự do cá nhân.

Các khuyến nghị từ UNESCO về đạo đức trong AI và OHCHR về nhân quyền và AI nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thiết kế các hệ thống số lấy con người làm trung tâm.

Triển vọng và định hướng phát triển nhân quyền bền vững

Nhân quyền và phát triển bền vững có mối liên hệ mật thiết, đặc biệt trong việc thực hiện 17 Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) của Liên Hợp Quốc. Các quyền như quyền học tập, quyền tiếp cận y tế, việc làm bền vững, quyền bình đẳng giới và quyền môi trường đều là trụ cột trong chiến lược phát triển toàn cầu.

Định hướng phát triển nhân quyền hiện đại bao gồm:

  • Thúc đẩy tiếp cận công lý phổ quát
  • Bảo vệ người yếu thế và các nhóm dễ bị tổn thương
  • Gắn kết quyền cá nhân với quyền tập thể (quyền phát triển)
  • Thực hiện quyền môi trường như một quyền con người cơ bản

Nhân quyền không chỉ là giá trị đạo đức, mà còn là nền tảng để xây dựng xã hội ổn định, công bằng và bền vững.

Tài liệu tham khảo

Các bài báo, nghiên cứu, công bố khoa học về chủ đề nhân quyền:

Giới hạn của việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và sở hữu nhà Dịch bởi AI
Environment and Urbanization - Tập 21 Số 2 - Trang 443-462 - 2009
Bài báo này xem xét liệu các chương trình cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất có đạt được những lợi ích mà những người ủng hộ họ tuyên bố hay không. Nó nhận thấy rằng các chương trình này thường không đạt được mục tiêu đề ra. Đầu tư vào đất đai và nhà ở, khả năng tiếp cận tín dụng chính thức và doanh thu từ chính quyền địa phương không tăng lên một cách đáng kể so với các chế độ sở hữu ...... hiện toàn bộ
Nỗi khổ địa phương và diễn ngôn toàn cầu về sức khỏe tâm thần và nhân quyền: Một nghiên cứu dân tộc học về phản ứng đối với bệnh tâm thần ở nông thôn Ghana Dịch bởi AI
Globalization and Health - Tập 5 Số 1 - 2009
Tóm tắt Nền tảng Phong trào Toàn cầu vì Sức khỏe Tâm thần đã thu hút sự chú ý mới đến sự bỏ bê người bệnh tâm thần trong chính sách y tế toàn cầu. Sự ngược đãi người bị bệnh tâm thần ở nhiều quốc gia có thu nhập thấp được báo cáo rộng rãi trong các bệnh viện tâm thần, t...... hiện toàn bộ
#sức khỏe tâm thần #nhân quyền #nghiên cứu dân tộc học #Ghana #điều trị bệnh tâm thần
Tác động của hỗ trợ tổ chức cảm nhận, sự trao quyền tâm lý và sự trao đổi lãnh đạo - thành viên đến mức độ cam kết và tác động tiếp theo của nó đến chất lượng dịch vụ Dịch bởi AI
International Journal of Productivity and Performance Management - Tập 65 Số 1 - Trang 58-79 - 2016
Mục đích– Mục đích của bài báo này là nghiên cứu ảnh hưởng của hỗ trợ tổ chức cảm nhận (POS), sự trao quyền tâm lý (PE) và sự trao đổi giữa lãnh đạo và thành viên (LMX) như những yếu tố tiên quyết đối với mức độ cam kết của nhân viên làm việc trong ngành khách sạn và tác động tiếp theo của nó đến chất lượng dịch vụ (SQ).... hiện toàn bộ
Nhận thức của bệnh nhân và thực hành thực tế về sự đồng ý có thông tin, quyền riêng tư và tính bảo mật trong các khoa khám bệnh ngoại trú tổng quát của hai bệnh viện tuyến ba tại Lahore Dịch bởi AI
BMC Medical Ethics - - 2008
Tóm tắt Đặt vấn đề Các nguyên tắc về sự đồng ý có thông tin, tính bảo mật và quyền riêng tư thường bị bỏ qua trong quá trình chăm sóc bệnh nhân tại các nước đang phát triển. Chúng tôi đã đánh giá mức độ tuân thủ của các bác sĩ tại Lahore đối với những nguyên tắc này trong các buổi tư vấn ngoại tr...... hiện toàn bộ
#sự đồng ý có thông tin #quyền riêng tư #tính bảo mật #bệnh viện #Lahore
Nghĩa vụ Thận trọng trong Luật Môi trường Quốc tế và Luật Nhân quyền Quốc tế: Một Nghiên cứu So sánh Pháp lý về Các đóng góp được xác định trên cơ sở quốc gia theo Thỏa thuận Paris và Các nghĩa vụ tích cực theo Công ước Châu Âu về Nhân quyền Dịch bởi AI
Netherlands International Law Review - - 2021
Tóm tắtNghĩa vụ thận trọng là một khái niệm thường được sử dụng trong luật quốc tế, tuy nhiên vẫn còn nhiều điều cần được khám phá về khái niệm này. Bài viết này nhằm góp phần vào việc hiểu biết về các nghĩa vụ thận trọng trong luật quốc tế, điều này rất hữu ích vì nó có thể là cơ sở cho việc làm rõ hơn các quyền pháp lý tương ứng của các chủ thể trong luật quốc tế...... hiện toàn bộ
#Nghĩa vụ thận trọng; Luật môi trường quốc tế; Luật nhân quyền quốc tế; Thỏa thuận Paris; Công ước Châu Âu về Nhân quyền
Đánh giá thực trạng công tác đăng ký đất đai, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và lập hồ sơ địa chính của phường Ka Long, thành phố Móng Cái từ khi …
Những tầm nhìn thay đổi bị cản trở: quyền lực và nhân khẩu học trong các quán sửa chữa và quá trình chuyển đổi bền vững đô thị Dịch bởi AI
Springer Science and Business Media LLC - Tập 4 Số 1
Tóm tắtCác sáng kiến bền vững, chẳng hạn như các quán sửa chữa (Repair Cafes), là những địa điểm đổi mới có tiềm năng góp phần vào một quá trình chuyển đổi bền vững tại các đô thị. Sử dụng khung phân tích đa cấp, chúng tôi khám phá tầm nhìn về sự thay đổi của 12 quán sửa chữa ở Berlin để hiểu cách mà các thành viên tin rằng phong trào có thể tạo ra sự thay đổi. Chú...... hiện toàn bộ
#sự đổi mới #quán sửa chữa #chuyển đổi bền vững đô thị #phân tích đa cấp #nhân khẩu học
ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC ĐĂNG KÝ BIỆN PHÁP BẢO ĐẢM BẰNG QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT CỦA HỘ GIA ĐÌNH, CÁ NHÂN TẠI HUYỆN LẠC DƯƠNG, TỈNH LÂM ĐỒNG: ASSESSMENT OF REGISTRATION FOR SECURITY MEASURES BY LAND USE RIGHTS OF HOUSEHODS AND INDIVIDUAL IN LAC DUONG DISTRICT, LAM DONG PROVINCE
Tạp chí Khoa học và Công nghệ Nông nghiệp - Tập 5 Số 3 - Trang 2671-2681 - 2021
Nghiên cứu này được tiến hành tại huyện Lạc Dương với mục tiêu chính là đánh giá được thực trạng công tác đăng ký biện pháp bảo đảm bằng quyền sử dụng đất của hộ gia đình, cá nhân giai đoạn 2015 – 2019. Đề tài sử dụng 2 phương pháp nghiên cứu chính là (1) Thu thập số liệu sơ cấp và (2) Thu thập số liệu thứ cấp. Kết quả nghiên cứu cho thấy, huyện Lạc Dương đã có tổng cộng 8.287 hồ sơ đăng ký biện p...... hiện toàn bộ
#Biện pháp bảo đảm #Đăng ký #Hộ gia đình và cá nhân #Quyền sử dụng đất #Security measures #Registration #Households and individuals #Land use right
Sự chấp nhận các ứng dụng bảo hiểm dựa trên khuyến khích: Góc nhìn về quyền sở hữu tâm lý Dịch bởi AI
Springer Science and Business Media LLC - - 2023
Tóm tắtCác ứng dụng bảo hiểm sức khỏe dựa trên khuyến khích đã được triển khai để thúc đẩy giảm phí bảo hiểm khi cá nhân thực hiện các thói quen sống lành mạnh. Dù đã được công nhận là có lợi, nhưng nhận thức của người tiêu dùng liên quan đến các ứng dụng này trong lĩnh vực bảo hiểm nhân thọ và theo dõi sức khỏe không hẳn là tích cực. Nghiên cứu gần đây đã nhận ra ...... hiện toàn bộ
#bảo hiểm sức khỏe #quyền sở hữu tâm lý #ứng dụng kỹ thuật số #khuyến khích #người tiêu dùng
ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG ĐĂNG KÝ, CẤP GIẤY CHỨNG NHẬN QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT, QUYỀN SỞ HỮU NHÀ Ở VÀ TÀI SẢN KHÁC GẮN LIỀN VỚI ĐẤT CỦA HỘ GIA ĐÌNH, CÁ NHÂN TẠI HUYỆN LONG THÀNH, TỈNH ĐỒNG NAI: ASSESSING THE CURRENT SITUATION OF THE REGISTRATION AND ISSUANCE OF CERTIFICATES OF LAND USE RIGHTS, HOUSING AND OTHER ASSETS THAT ARE ATTACHED TO THE LAND IN LONG THANH DISTRICT, DONG NAI PROVINCE
Tạp chí Khoa học và Công nghệ Nông nghiệp - Tập 5 Số 1 - Trang 2189 - 2197 - 2021
Nghiên cứu này được thực hiện tại huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai nhằm đánh giá thực trạng đăng ký, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất của hộ gia đình, cá nhân. Bằng phương pháp thu thập và xử lý số liệu thứ cấp và số liệu phỏng vấn trực tiếp 99 hộ gia đình cá nhân đã thực hiện đăng ký cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở...... hiện toàn bộ
#Cá nhân #Hộ gia đình #Huyện Long Thành #Giấy chứng nhận
Tổng số: 198   
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
  • 6
  • 10

Chủ đề khác

#răng số 8

Răng số 8 là gì? Các công bố khoa học về Răng số 8

#biến đổi walsh fourier

Biến đổi walsh fourier là gì? Nghiên cứu khoa học liên quan

#cá bỗng

Cá bỗng là gì? Các nghiên cứu khoa học về loài cá bỗng

#thụ thể gdnf

Thụ thể gdnf là gì? Các bài nghiên cứu khoa học liên quan

#karyotyp

Karyotyp là gì? Các bài báo nghiên cứu khoa học liên quan

#con quay hồi chuyển

Con quay hồi chuyển là gì? Các bài báo nghiên cứu khoa học

#albumin niệu

Albumin niệu là gì? Các bài nghiên cứu khoa học liên quan

#nkhhct

Nkhhct là gì? Các bài báo nghiên cứu khoa học liên quan

#phương trình vi tích phân volterra đối số lệch phi tuyến loại hyperbolic

Phương trình vi tích phân volterra đối số lệch phi tuyến loại hyperbolic là gì?

#lactic acid bacteria

Lactic acid bacteria là gì? Các bài báo nghiên cứu khoa học


Xem thêm